Saturday, August 29, 2020

વિવિધતામાં એકતા

"અરે જલ્દી કરો..... ચંદનબેનના ત્યાં જઈને ફોન કરો..... ફાયરબ્રિગેડને બોલાવો..... ગુપ્તાજીની ફેક્ટરીમાં આગ લાગી છે."

1980 નો દાયકો હશે. ત્યારે ફોન એટલે લેન્ડ લાઈન ફોન અથવા પી.સી.ઓ. મોબાઈલની તો કોઈએ કલ્પના પણ નહોતી કરી. અમદાવાદ શહેરના સરસપુર વિસ્તારમાં આવેલ એક મિલ કમ્પાઉન્ડમાં બનેલી વસાહત. ભારતભરમાં કેટલી કોમ અને સંપ્રદાયના લોકો રહે છે એનું ટૂંકમાં વર્ણન અને માહિતી જોઈતી હોય તો કમ્પાઉન્ડમાં જોવા મળે. ભારતના લગભગ બધા જ રાજ્યોના, ધર્મોના લોકો એ વસાહતમાં રહેતા હતા. ઉસ્માન પઠાણ, જસજિતસીંગ ગિલ, ફિરોઝ દસ્તૂર, કમલ માલવાણીની સાથે રાકેશ જાની પણ રમતા જોવા મળે. સલમા ચાચી ક્યારેક બધા છોકરાઓને કહી દે, "આજ કિસી કો પીને કે વાસ્તે એક ગિલાસ પાની નહિ દૂંગી." અને ઈદના દિવસે એ જ સલમાચાચી બધા છોકરાઓને પ્રેમથી શિરખુરમા ખવડાવે. એવા કમ્પાઉન્ડમાં હું પણ મારા પરિવાર સાથે ગોડાઉન જેવા ભાડાના મકાનમાં રહેતો.

કમ્પાઉન્ડને બે વિભાગમાં વહેંચી શકાય, મેદાન થી નાના દરવાજા, જે પાછળના દરવાજા તરીકે ઓળખાતો હતો તે બાજુનું અને મેદાનથી મેઈન ગેટ જે કાલુપુર રેલવે સ્ટેશનની પાછળના ભાગ તરફ જતા રસ્તા તરફ આવેલ હતો તે બાજુનું કમ્પાઉન્ડ.

ચંદનબેન તે અમારા મકાન મલિક અને કમ્પાઉન્ડના નાના દરવાજા તરફના ભાગમાં ધરમચંદ સિવાય એક માત્ર એમના ઘરે જ તે સમયે ફોનની સગવડ. ગુપ્તાજી એટલે મૂળ ઉત્તરપ્રદેશથી રોજીરોટીની તલાશમાં આવેલ અને પોતાની મહેનતના બળે કમ્પાઉન્ડમાં સ્થાયી થયેલ નખશીખ સજ્જન વ્યક્તિ. પોતાની અટક અને વતન ના જણાવે તો બોલી પરથી શુદ્ધ ગુજરાતી જ લાગે. કમ્પાઉન્ડના નાના દરવાજા તરફના ભાગે એ પોતાના 12 બાય 20 ફૂટના મકાનમાં રહે અને એ જ મકાનમાં હોટલ ચલાવે એને ખરા અર્થમાં હોટલ કોઈ પણ રીતે કહી શકાય નહિ. રોજમદાર કામદાર બપોરે તથા રાત્રે જમવા આવે અને ગુપ્તાજી હૃદયના ભાવથી જમાડે અને કદાચ કોક રોજ જમવા આવતા રોજમદાર પાસે જમવા જેટલા પૈસા ના હોય તો ગુપ્તાજી એને આગ્રહપૂર્વક જમાડે અને કહે "કાલે ભેગા પૈસા આપી દેજો."

રવિવારની સવારનો સમય હતો. નિત્યક્રમ અનુસાર ગુપ્તાજીની હોટલમાં ભીડ જામી હતી અને ગુપ્તાજી દરેકને જમાડતા હતા. સવારના આશરે 10.30 વાગ્યા હશે. એ સમયે રસોઈયાથી એક નાની ભૂલ થઇ ગઈ. મોટી કડાઈમાં તેલમાં પૂરીઓ તળાઈ રહી હતી અને તેલ ઉકળી રહ્યું હતું અને એમાં રસોઇયાના હાથમાંનો પાણીનો જગ છટક્યો, ઉકળતા તેલમાં પાણી પડ્યું અને લાગી આગ. તેલ અને પાણી નીચે ફેલાયું અને જોતજોતામાં આગ પકડાઈ ગઈ. લાકડાનું ટેબલ, લાકડાની ખુરશીઓ, ટેબલ પર પાથરેલ પ્લાસ્ટિકના ટેબલ ક્લોથ, તેલનો ડબો, જુના ગાભા, ગેસનો બાટલો - અકસ્માતે લાગેલ આગને વેગ આપવાની બઘી જ સામગ્રી હાજર હતી. ગેરહાજર કંઈ હતું તો એ આગ બુઝાવવા માટેની સાધન સામગ્રી. હોટલમાં હાજર લોકો સ્પષ્ટ રીતે બે વિભાગમાં વેંહચાઈ ગયા. એક જે આગની બીજી તરફના ખુલ્લા ભાગ તરફ જેમાં રોજ જમવા આવનાર રોજમદાર અને કમ્પાઉન્ડના બીજા રહેવાસીઓ અને બીજી તરફ હતા ગુપ્તાજી અને એમનો રસોઈયો જેમનો બહાર નીકળવાનો રસ્તો રોકી રહી હતી અકસ્માતે લાગેલી આગ. જાણે કે એક લક્ષમણ રેખા ખેંચાઈ ગઈ.  હાજર લોકોનો હોબાળો અને કોલાહલ, જેટલા મસ્તક એટલા ઉપાય. બસ એમાંના જ એકે ઉપાય સૂચવ્યો, "અરે જલ્દી ચંદનબેનના ત્યાં જઈને ફોન કરો, ફાયરબ્રિગેડને બોલાવો." ભીડમાં ઉભેલ એક જાણ દોડીને આવ્યો અને ચંદનબેને પણ ફોનનું લોક ખોલી દીધું હતું. એ જમાનામાં ફોન ટચ પેડવાળા નહિ, પણ રાઉન્ડ ડાયલ વાળા હતા અને ફોનમાં પણ લગભગ મોટાભાગના લોકો લોક રાખતા હતા. ફાયરબ્રિગેડને ફોન કર્યો અને સામા છેડેથી તાત્કાલિક હકારાત્મક પ્રત્યુત્તર પણ મળ્યો.

આગની બીજી તરફ ફસાયેલ ગુપ્તાજી અને એમના રસોઈયાની હાલત ભયાનક હતી. એક એક પળ એમના માટે કિંમતી હતી. ધુમાડો વધી રહ્યો હતો અને શ્વાસ રૂંધાઇ રહ્યો હતો. ભીડમાંથી એક જાણે કીધું, "રેતી નાખો. આ રહી રેતી." ઉપાય સાચો અને અસરકારક હતો. ગુપ્તાજીની હોટલની સામેની લાઈનમાં જ રેતીનો ઢગલો હતો. ગુપ્તાજીની હોટલની લાઈનની સામે ધરમચંદનું ત્રણ માળનું મકાન હતું - મકાન નહિ અડ્ડો હતો. ધરમચંદ, આશરે પંચાવનની ઉંમરે પહોંચેલ કદાવર કદ-કાઠી વાળો માણસ, એ એના મકાનમાં જુગારખાનું ચલાવતો એ સમયનો નામચીન ગુંડો. રેલવે સ્ટેશન પરની તમામ કેન્ટીનનો હપ્તો, શાકભાજીની લારીવાળાનો હપ્તો, ફરતા વિસ્તારની તમામ દુકાનોવાળાનો હપ્તો અને એવી બીજી ઘણી બધી બાબતોમાંથી રોજે રોજનો હપ્તો ધરમચંદને મળી જતો. રેતી હતી પણ લેવાની હિંમત કોઈની ન હતી, કારણ કે એ રેતીની માલિકી ધરમચંદની હતી. ધરમચંદના મકાન કમ અડ્ડાનું રીનોવેશન થઇ રહ્યું હતું. ધરમચંદની સવાર ક્યારેય બપોરના 12.00 વાગ્યા પહેલા નહતી પડતી. આજે આ બધો કોલાહલ સાંભળી ધરમચંદ કંટાળા અને ગુસ્સા સાથે ઉઠીને એના મકાનના ત્રીજા માળની બાલ્કનીમાં આવ્યો. પરિસ્થિતિનો તાગ મેળવતા એને વાર ના લાગી અને ધરમચંદે ઉપરથી જ મોટા અવાજે બુમ મારી, "અબ્દુલ, ફટાફટ રેતી ડાલના શૂરૂ કર." અબ્દુલ રેતી નાખવાનું શરૂ કરે એ પેહલા આગ બુઝાવવાનો પ્રયત્ન કરી રહેલ રોજમદારોએ જે હાથમાં આવ્યું એનાથી અને કંઈ હાથમાં ના આવ્યું એણે ખોબે ખોબે હાથથી રેતી નાખવાનું શરૂ કરી દીધું. "ઝાઝા હાથ રળિયામણા" એ ઉક્તિ મુજબ થોડી વારમાં આગ કાબુમાં આવી ગઈ. ગુપ્તાજી અને એમનો રસોઈયો બેભાન થઇ ગયા હતા. ધરમચંદ પણ ત્યાં આવી ગયો. એને આવતો જોઈને ભીડમાં જગ્યા થઇ ગઈ. ધરમચંદની પાછળ એના માણસો અબ્દુલ, સુલતાન, પિન્ટો અને બીજા હતા. ધરમચંદે પાછળ નજર કરી અને એનો ઈશારો સમજી ગયા હોય તેમ પિન્ટો અને સુલતાન અંદર ગયા અને ગુપ્તાજી અને એના રસોઈયાને ખભે ઉઠાવીને બહાર લાવ્યા. ફાયરબ્રિગેડની ગાડી આવી અને બાકીનું કામ એમણે પૂર્ણ કર્યું. આગના કારણે મિલ્કતને સારા એવા પ્રમાણમાં નૂકશાન થયું હતું. ગુપ્તાજી અને એમનો રસોઈયો ભાનમાં આવી ચુક્યા હતા. ગુપ્તાજી એમની હોટલની દુર્દશા જોઈને રડી રહ્યા હતા. ધરમચંદે એમના ખભે હાથ મુક્યો અને કહ્યું, "જાન સલામત તો સબ સલામત, ફિકર નહિ કરો. લો આ દશ હજાર (એ જમાનામાં પ.00 રૂપિયાનું એક લીટર દૂધ આવતું હતું.) કમાવ તો પાછા આપજો, ના કમાવ તો ફિકર નહિ. તમારી હોટેલનું ઘણી બધી વખત મફત ખાધું છે."

હું પણ આ આખી ઘટનામાં શામેલ હતો. એ સમયે તો મને કંઈ ખાસ ખબર નહોતી પડી. પણ, આજે અનુભવે હું  એટલું ચોક્કસ કહી શકું કે, એ સમયે સમાજવિદ્યા વિષયમાં એક વિધાન આવતું "ભારતમાં વિવિધતામાં એકતા રહેલ છે." એનું જીવંત ઉદાહરણ એ દિવસે જોયું હતું. એ સમયે એ વિધાનનો અર્થ પૂરેપૂરો સમજી નહતો શક્યો. આજે હમણાં ફરીથી અનાયાસે એ જ કમ્પાઉન્ડમાં જવાનું થયું અને ભૂતકાળની એ ઘટના તાજી થઇ ગઈ. આજે મને સમજાયું કે, આમ આપણે બધા ધર્મ, સમાજ, માન્યતા, રહેણી-કહેણી, ભાષા, રીતિ-રિવાજોથી અલગ અલગ છીએ, પણ જયારે કોઈ આપત્તિ આવે છે ત્યારે આપણે બધા ભારતીય બની જઈએ છીએ. સલમાચાચી પાણી કેમ નહતા પીવડાવતા અને શા માટે એ જ સલમાચાચી આગ્રહ કરીને શીરખુરમા ખવડાવતા એ પણ મને સમજાયું. આજે ચંદનબેન, ગુપ્તાજી, ધરમચંદ, સલમાચાચી કોઈ હયાત નથી અને કમ્પાઉન્ડ પણ બદલાઈ ગયું છે. જે મેદાનમાં અમે રમતા હતા ત્યાં આજે એક ચોક્કસ સંપ્રદાયનું ધાર્મિક સ્થળ છે અને આખા કમ્પાઉન્ડમાં એક જ કોમની વસ્તી છે અને અંદરોઅંદરના ઝગડા રોજિંદી બાબત બની ગઈ છે. એક સમયે જે કમ્પાઉન્ડ આખા ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરતુ હતું અને વિવિધતામાં એકતાનું ઉદાહરણ હતું ત્યાં આજે સાવ વિપરીત પરિસ્થિતિ છે. એનું કારણ કદાચ રાજકારણ, વોટ બેંકની રાજનીતિ, દેશથી પહેલા પોતાના પક્ષ અને પોતાની કોમનું વિચારવાની માનસિકતા, વધતો જતો જાતિવાદ અને પ્રાંતવાદ, કદાચ બદલાતી વિચારધારા, માત્ર પોતાનું અને પોતાના પરિવારનું જ કરવાની મનોવૃત્તિ કે બીજું કોઈ પણ હોઈ શકે. કારણ ગમે તે હોય પણ પરિણામ ઘાતક છે. 

જય ભારત સાથે...આશિષ મહેતાના પ્રણામ.


Creative Commons License


વિવિધતામાં એકતા by Ashish A. Mehta is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.

Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/

Saturday, August 22, 2020

સુધાંશુ - અંશુ

ઘણા વર્ષો પછી આજે તમે સુધાંશુ ત્રિવેદી, તમે તમારા વતન સરઢવમાં આવેલ. વતનમાં આવવાનો ઉદ્દેશ માત્ર એટલો જ કે, તમારું મકાન વેચી એની જે કોઈ રકમ આવે એ ગામની શાળામાં ભેટ તરીકે આપી દેવી. આજે સવારે જ તમારી ધારણા કરતા વધારે સારી રકમથી મકાનનો સોદો થઇ ગયો અને વેચાણનો દસ્તાવેજ પણ. તમારે તરત જ નીકળી જવું હતું પણ તમારાથી માંડ એકાદ વર્ષ મોટા તમારા બાળપણના મિત્ર દશરથે રાત રોકાઈ જવાનો આગ્રહ કર્યો અને જણાવ્યું કે, "આજે રૂપાલમાં પલ્લી છે. દર્શન કરીને જા. ફરી તું ક્યારે આવીશ?" અને તમે એક આશા સાથે રાત રોકાઈ ગયા. રાત્રે રૂપાલની પલ્લીના દર્શન કરી પાછા આવ્યા અને આજ સવાર સુધી જે તમારું મકાન હતું એ મકાનની આગળની જગ્યામાં દશરથે પાથરી આપેલ ખાટલામાં બેઠા. વાતોનો માહોલ જામ્યો હતો, જામતી જતી રાત હતી, અતીતની વાતો થતી હતી અને જૂની યાદો તાજી થતી હતી અને સાથે સાથે તમારી નજર કોઈકને શોધતી હતી. વાતમાં અને વાતમાં દશરથે તમને પૂછી લીધું, "તું ક્યાં રહે છે એ તો કહે?" "હાલ વડોદરા છું." એટલું કહી એક વિઝિટિંગ કાર્ડ કાઢી તમે એના હાથમાં આપી દીધું અને દશરથે કહ્યું, "કાજલ પણ હાલ વડોદરા જ છે. તને ખબર છે?" કાજલનું નામ સાંભળી કાન એકદમ સતર્ક  થઇ ગયા અને શરીર ટટ્ટાર થયું, પણ ચહેરા પર કોઈ જ હાવભાવ બદલાવા ના દીધા. દશરથ સાથેની વાતમાં તમે એટલું જાણ્યું કે, કાજલના લગ્ન થઇ ગયા છે અને એ જ એના ઘર પરિવારની જવાબદારી નિભાવે છે. એનો પતિ કંઈ કમાતો નથી, બસ કાજલે સંસાર ચલાવ્યે રાખ્યો એને એક છોકરો હતો નીલ, જેનું માર્ગ અકસ્માતમાં ગયા વર્ષે જ અવસાન થયું અને હાલમાં કાજલ એના પૌત્ર અંશુ સાથે રહે છે, જે હાલમાં કોઈ સારી કોલેજમાં ભણી રહ્યો છે અને આજે કાજલ પણ આવી છે એના પૌત્ર સાથે.

બાળપણની વાતોએ તમને, તમે શું છોડ્યું હતું એનો અહેસાસ કરાવ્યો. સરઢવ ગામ એટલે એ ગામ જ્યાં તમારો જન્મ થયો હતો. ગામની પ્રાથમિક શાળામાં અભ્યાસ કર્યો હતો. એ ગામ જેની ધૂળ ભરેલી શેરીઓમાં તમારું બાળપણ પસાર થયું હતું. ગામની વચ્ચેનો ચોરો અને ભાગોળનો હવાડો હવે તો પહેલાના જેવા ધૂળિયા ન હતા રહ્યા અને સમયની સાથે સાથે આધુનિક બની ગયા હતા. સરઢવ ગામના ગોર મહારાજ અંબાલાલ ત્રિવેદીનું એકનું એક સંતાન એટલે તમે, સુધાંશુ ત્રિવેદી. બાળપણથી જ ભણવામાં અત્યંત તેજસ્વી, ધીર ગંભીર પ્રકૃતિના અને અસાધારણ તર્ક શક્તિ ધરાવતા તમે હંમેશા તમારા ક્લાસમાં પ્રથમ ક્રમાંકે પાસ થતા. દશ ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ ગામમાં કર્યો અને દશમા ધોરણમાં પૂરા ગાંધીનગર જિલ્લામાં તૃતીય ક્રમાંકે ઉત્તીર્ણ થયા બાદ આગળ વધુ ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે તમે વડોદરા તમારા એક દૂરના કાકાના ઘરે ચાલ્યા ગયા અને છૂટી ગયું તમારું ગામ સરઢવ. અને સરઢવની સાથે છૂટી ગયો એક ખાસ સાથ, જેની સાથે - જેના માટે તમે શમણાં જોયા હતા, જેની સાથે રમીને અને ભણીને તમે મોટા થયા હતા, એક ખાસ લાગણીભીનો પવિત્ર સંબંધ હતો. એ સંબંધ હતો ગામમાં તમારા ફળિયાની સામે પટેલ ફળીમાં રહેતા કનુકાકા, કનુભાઈ પટેલની તમારી જ ઉંમરની દીકરી, તમારી સોનુનો. તમારી અને સોનુની વચ્ચેના સંબંધનું કોઈ ચોક્કસ નામ ન હતું પણ તમને એકબીજાનો સાથ ગમતો હતો અને તમે બંને તમારી મર્યાદામાં અને વડીલોની હાજરીમાં જ મળતા હોઈ તમારા સંબંધ ઉપર કોઈએ આંગળી ઉઠાવવાની પણ નહોતી.

નદીના વહેણની જેમ સમય પસાર થઇ ગયો. સરઢવ ગામ, બાળપણ, કિશોરાવસ્થા છૂટી અને યુવાની આવી અને તમે ભારતદેશની સર્વોત્તમ પરીક્ષા યુ.પી.એસ.સી. પાસ કરી નેશનલ સિક્યોરિટી એજન્સીમાં જોડાયા અને ગુજરાત છોડી દિલ્હી ચાલ્યા ગયા અને તમે તમારા માતા-પિતાને પણ તમારી જોડે રહેવા બોલાવી દીધા.  તમારા માતા પિતા પાસેથી તમે જાણ્યું કે સોનુના લગ્ન થઇ ગયા. અવાર-નવાર તમને તમારા માતા-પિતાએ લગ્ન કરી લેવા જણાવ્યું, પણ તમે કોઈ કારણ આપ્યા વગર જ લગ્નનો ઇન્કાર કરતા રહ્યા. કાળક્રમે તમારા માથા પરથી માતા અને પિતાની છત્રછાયા જતી રહી અને તમે એક ચોક્કસ કારણસર લગ્ન કર્યાં જ ન હતા. આજે ઉંમરના સાઈઠ દાયકા પછી, ક્લાસ વન સરકારી અધિકારી તરીકે નિવૃત્ત થયા બાદ, તમારા નજીકના કહેવાય એવું જો કોઈ નજીકનુ હોય તો એ એક માત્ર તમારો દૂરનો ભત્રીજો ઉમંગ હતો જે તમારી સાથે જ રહેતો હતો અને મલ્ટીનેશનલ કંપનીનો ડાયરેક્ટર હતો.

સવાર પડી ગઈ તમે વડોદરા જવા તૈયાર થઈને નીકળ્યા અને દશરથે તમને એક પ્રેમાળ આલિંગન આપ્યું. આંખોમાં ઝળહળીયા આવી ગયા પણ તમારી નેશનલ સિક્યોરિટી એજન્ટ તરીકેની તાલીમે તમને લાગણીના પ્રવાહમાં વહેતા અટકાવી દીધા. ગામના આગેવાનો તમને વળાવવા આવ્યા સહુ પાસેથી રજા લઇને તમે તમારી સ્કોર્પિયો ગાડી સ્ટાર્ટ કરી. ગામનો એ જ ચોરો, મંદિર, શાળા છોડી આગળ વધી રોડ પર આવ્યા અને તમને આવતા જોઈ એક સોહામણા કિશોરે લિફ્ટ માંગતો ઈશારો કર્યો. એની જોડે એક વૃદ્ધ સ્ત્રી હતી. તમારા જ ગામના કોઈ હશે એવી ધારણા સાથે તમે ગાડી રોકી અને દરવાજાનો ગ્લાસ ઉતારી યુવાન સામે પ્રશ્ન સૂચક નજરે જોયું. "અંકલ લિફ્ટ આપશો?" તમે કંઈ જ બોલ્યા વગર ગાડીના દરવાજા અનલોક કર્યા અને તમારી બાજુમાં એ કિશોર અને પાછળની સીટ પર એ વૃદ્ધ સ્ત્રી ગોઠવાઈ. પણ એની બેસવાની રીતથી તમને ખ્યાલ આવી ગયો કે એને ઘૂંટણ અને કમરની તકલીફ છે. દરવાજો બંધ થયા પછી તમે ફરીથી કાર સ્ટાર્ટ કરી. કિશોરે તમને જણાવ્યું કે, "આમ તો અમારે દૂર જવું છે. પણ હાઇવે પર ઉતારી દેશો તો ચાલશે." એક નજર એ કિશોર તરફ કરી તમે બેક મિરરમાં એ વૃદ્ધ સ્ત્રીનો ચહેરો જોયો. એકાદ ક્ષણ માટે તમારી ચાર આંખો એક થઇ અને તમારું મન એ સ્ત્રીના ચહેરાને ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગ્યું. હાઇવે પહોંચીને તમે એ યુવાનને પૂછ્યું, "ક્યાં જવું છે, દોસ્ત?" "આમ તો છેક વડોદરા જવું છે. મારે આ અઠવાડિયામાં કોલેજમાં સબમીશન છે. હું તો ના પડતો હતો દાદીને કે આ વર્ષે નથી જવું ગામડે, પણ દાદી માન્યા જ નહિ. અંકલ, તમે હાઇવે પર બસ મળે એવી જગ્યાએ અમને ઉતારી દેશો તો ચાલશે". એક નજરે ફરી તમે બેક મિરરમાં પાછળ બેઠેલ વૃધ્ધાનો ચહેરો જોયો. આ વખતે તમને એવું લાગ્યું કે આ ચહેરો બહુ પરિચિત છે, એ જ અણિયાળું નાક, ત્રિકોણ લાંબો ચહેરો, ઉભું ઓળેલું માથું, ઉંમર અને કદાચ પરિસ્થિતીના કારણે ઊંડી ઉતરી ગયેલ આંખોમાં જો કિશોરાવસ્થાની કુતુહલતા અને જિજ્ઞાસા ઉમેરી તેજસ્વી બનાવવામાં આવે તો એ જ આંખો, શરીર પર પરિસ્થિતિના કારણે લાગેલ ઘસારાને દૂર કરવામાં આવે તો... હા, આ તો કાજલ જ છે, પાક્કું કાજલ. તો એનો અર્થ એ કે તમારી બાજુમાં બેઠેલ કિશોર અંશુ છે. તમે સીધું જ પૂછ્યું, "વડોદરામાં ક્યાં જવું છે? હું વડોદરા જ જઉ છું." "અંકલ, વડોદરા એક્સપ્રેસ હાઇ-વે પાસે ઉતારી દેજો, ત્યાંથી અમારું ઘર નજીક છે." "ઓકે" અને તમે કારમાં મ્યુઝિક ચાલુ કર્યું. જુના નવા ગીતોનું તમારું મનપસંદ કલેક્શન પ્લે થયું. એક્સપ્રેસ હાઇ-વે પર ચઢીને તમે એકદમ ધીમા અવાજે બાજુમાં બેઠેલ કિશોરને પૂછ્યું, "શું નામ છે તારું, બેટા?"

"અંશુ" અને તરત જ બેક મિરરમાં જોઈ પાછળ બેઠેલ વૃદ્ધાને પૂછ્યું, "તમે કાજલને?"

આશ્ચર્ય સાથે જવાબ મળ્યો, "હા."

"ઓળખાણ પડી?" એટલું પૂછીને તમે કાર ટોપ ગિયરમાં નાખી.

થોડી વાર સુઘી કોઈ જવાબ ના આવ્યો એટલે તમે જાતે જ તમારો પરિચય આપ્યો, "હું સુધાંશુ ત્રિવેદી" અને બેક મિરરમાં પાછળ બેઠેલ વૃધ્ધાના ચહેરા તરફ જોયું. 

એની આંખોમાં એક ચમક આવી, ચહેરા પર સ્મિત આવી ગયું અને એ જ સમયે તમારી કારની મ્યુઝિક સિસ્ટમમાં કુમાર શાનુના અવાજમાં ગવાયેલ તેજાબ ફિલ્મનું એક ગીત ગુંજી ઉઠ્યું, "સો ગયા યે જહાં, સો ગયા આસમા...." એ જ ગીતની એક પંક્તિ ".... હમ પાસ ભી હૈ ઔર દૂર ભી હૈ, આઝાદ ભી હૈ ઔર મજબૂર ભી હૈ...."  જાણે તમને કુદરતનો ઈશારો હોય તેમ તરત જ તમે ચહેરા પર આવેલ લાગણીભીનું સ્મિત છુપાવી દીધું.

અંશુએ પૂછ્યું, "અંકલ, તમે મારી દાદીને ઓળખો છો?"

બદલાયેલા સમયને માન આપીને તમે એક પળમાં ભૂતકાળ યાદ કરીને સહેજ સ્મિત સાથે કહ્યું, "હા બેટા, હું અને તારા દાદી સરઢવ ગામમાં સામસામેના ફળિયામાં રહેતા હતા એટલે ઓળખું છું અને એક જ ગામના હોય અમે ભાઈ-બહેન થઈએ. તું મને અંકલ નહિ, દાદા-મામા કહી શકે છે." 

અને તમે એને તમારી કારના ડેશબોર્ડનું ડ્રોવર ખોલવા કહ્યું. ડ્રોવરમાં તમારી લાયસન્સવાળી પિસ્તોલની બાજુમાં રહેલ વિઝિટિંગ કાર્ડ બોક્સમાંથી એક કાર્ડ કાઢી એને લઇ લેવા કહ્યું અને જણાવ્યું કે, "બેટા, કંઈ પણ કામ હોય તો આ મારો પર્સનલ નંબર છે, મને ફોન કરી શકે છે."

આ સમયે જ કારની મ્યુઝિક સિસ્ટમમાં મુકેશના અવાજમાં સ્વરબધ્ધ થયેલ ગીત વાગ્યું, "..જિસ દિલ મેં બસા થા પ્યાર તેરા, ઉસ દિલ કો કભી કા તોડ દિયા..."

વડોદરા એક્સપ્રેસ હાઇ-વે પૂરો થયો અને તમે તમારી સ્કોર્પિયો ગાડી સાઈડમાં ઉભી રાખી. અંશુનો નંબર લીધો અને કહ્યું, "હું તને ફોન કરીશ."

અંશુ અને એના દાદી ઉતરી ગયા બાદ તમે ફરી કાર સ્ટાર્ટ કરી. અંશુએ "થેંક્યુ દાદા" કીધું અને તમે એને એક સરસ સ્માઈલ આપ્યું અને એની દાદીને આવજો બહેન કહી કાર આગળ વધારી. કારની મ્યુઝિક સિસ્ટમમાં મુકેશનું સ્વરબધ્ધ કરેલ એક ઓર ગીત ગુંજી ઉઠ્યું, "ભૂલી હુઈ યાદો, મુજે ઇતના ના સતાઓ...."

અંશુ એ વાતથી સ્વાભાવિક રીતે જ અજાણ હતો કે, તમને સરઢવ છોડતા સમયે જેનો સાથ છોડવાનું સહુથી વધારે દુઃખ થયું હતું એ તમારી સોનુ એ જ અંશુની દાદી કાજલ હતી અને કદાચ કાજલને પણ તમારો સાથ છુટયાનું બેહદ દુઃખ હશે, એટલે જ તમને યાદ કરીને, જે નામથી તમને કાજલ બોલાવતી હતી એ જ નામથી એ એના પૌત્રને નવાજ્યો હતો અંશુ...

હા, તમારી સોનુ તમને અંશુ કહીને જ બોલાવતી હતી...

જેની સાથે પસાર કરેલ સમય તમારા માનસપટ પર હજુ તાજો હતો, જેની સાથે જીવનના કંઈક અલગ શમણાં જોયા હતા, જેની સાથે એક નામ વગરનો પવિત્ર સંબંધ હતો, એની સાથેના સંબંધને તમે આટલા વર્ષે ભાઈ-બહેનના સંબંધનું નામ આપ્યું. કોણ કહે છે કે, ભાઈ-બહેન એક બીજાના ખાસ દોસ્ત ના હોઈ શકે? અને એક સમયે જેના માટે બધું જ કરી છૂટવાની તમન્ના તમારા દિલમાં હતી એના પૌત્ર માટે હવે જે કંઈ પણ થઇ શકે એ કરવાનો નિર્ણય તમે કર્યો અને કાર તમારા ઘર તરફ આગળ વધારી. 


આશિષ એ. મહેતા


Creative Commons License



સુધાંશુ - અંશુ by Ashish A. Mehta is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.

Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/

Saturday, August 15, 2020

ये वीरों की धरती है

ये वीरों की धरती है गुरुओं की धरती है,
ये राम, कृष्ण और महावीर की धरती है,
जंहा भीष्मने जन्म लिया, चाणक्यने युग बदला,
ये वो चन्द्रगुप्त और सम्राट अशोक की धरती है।

राणा की शमशेरसे जहां मुघल भी कांपते थे,
शिवाजी की युद्धनीति से दुश्मन भी डरते थे,
शेऱ और बाघों की दहाड़ो की ये धरती है,
बहेती नदियाँ और ऊँचे पहाडो की ये धरती है।

ये वंदन की धरती है, पूजन और नमन की धरती है,
दुःख की बात है की ये जयचंदों से भरी धरती है,
हर काल में कोई न कोई जयचंद यंहा आया है,
इस देश को भीतरसे उसने खोखला बनाया है।

कभी जाती कभी धर्म के नाम पर, तो कभी कोई और नाम पर,
जयचंदों ने इस धरती के बेटों को अपने मतलब ख़ातिर बाँटा है,
आपसमें फुट डलवाकर लड़वाकर राज तख़्त तक पलटाया है,
मतलब निकल जाने के बाद फिर वो कभी कंहा सामने आया है।

फ़क्र है मुझे मैंने जंहा जन्म लिया ये वो पवित्र भारत भूमि है,
वतन पर मर मिटने वाले लाखों आज भी तैयार है, ये वो धरती है,
सीना ताने सरहद पर खड़े है जवान जंहा दुश्मन जिनसे कांपते है,
देश को बाँटने वालो को अब मारना जरुरी है ये चीखती यह धरती है।

ये वीरों की धरती है गुरुओं की धरती है,
ये राम, कृष्ण और महावीर की धरती है।

 
आशिष महेता 


Creative Commons License


ये वीरों की धरती है by Ashish A. Mehta is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.

Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/

ભારતની આઝાદીનું પર્વ, સ્વતંત્રતા દિવસ

આજે તારીખ 15-08-2020

ભારતની આઝાદીનું પર્વ, સ્વતંત્રતા દિવસ.

તમામ ભારતીયોને અમારા તરફથી સ્વતંત્રતા પર્વની શુભેચ્છાઓ.

15-08-1947 ના દિવસે ભારતને આઝાદ દેશ જાહેર કરવામાં આવ્યો. આશરે 200 વર્ષ સુધીની અંગ્રેજોની ગુલામીમાંથી મુક્ત, અને ભારતની આઝાદી માટે કંઈ કેટલાય નામી-અનામી લોકોએ ગાંધીજીના માર્ગે, ભગતસિંહ અને ચંદ્રશેખરના માર્ગે, સુભાષચંદ્રના માર્ગે પોતાના પ્રાણની આહુતિ આપી દીધી. સૂક્ષ્મ દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો આજે આપણે સહુ આપણને મળેલ આઝાદીનું કેટલું મૂલ્ય ચૂક્યું છે એ ભૂલી ગયા છીએ. રાષ્ટ્રીય તહેવાર નજીક આવે એટલે આપણામાં દેશ ભક્તિ જાગૃત થાય છે.

મારી દ્રષ્ટિએ હજુ પણ આપણે પૂર્ણ રીતે આઝાદ થવાનું બાકી છે. આપણે હજુ પણ માનસિક ગુલામીમાં જ છીએ અને એ માનસિક ગુલામી છે, "ફલાણા દેશની વસ્તુ સારી, ફલાણા દેશની વ્યવસ્થા સારી..."

કોઈ પણ દેશ ત્યાં સુધી આત્મનિર્ભર નથી બનતો જ્યાં સુધી દેશનો દરેક નાગરિક પોતાના પહેલા પોતાના દેશનું વિચારતો ના થાય. આજે પણ આપણા દેશમાં પોતાનું, પોતાના પરિવારનું, પોતાની જાતિનું, પોતાની કોમનું  એટલે કે સ્વકેન્દ્રી વિચારસરણીનું પ્રાધાન્ય છે. આપણે આ સ્વકેન્દ્રી વિચારસરણીથી આઝાદ થઈને મારા દેશનું, મારા દેશ માટેની વિચારસરણી અપનાવીએ તો કદાચ આવનારા થોડાક વર્ષોમાં ફરીથી આપણો દેશ "સોને કી ચીડિયા" (અમે ઇચ્છીએ છીએ કે "સોને કા બાઝ" બને કારણ કે ચીડિયાનો શિકાર સરળતાથી થાય જયારે બાઝ શિકાર સરળતાથી કરી લે છે) બની જશે.

દેશ માટે પોતાના પ્રાણની આહુતિ આપનાર વીર શહીદોને શ્રદ્ધાંજલિ સહીત ફરીથી સૌને આજના આ સ્વાતંત્રતા પર્વની હૃદય પૂર્વકની શુભકામનાઓ.

જય હિંદ
 

આશિષ એ. મહેતા


Creative Commons License


ભારતની આઝાદીનું પર્વ, સ્વતંત્રતા દિવસ by Ashish A. Mehta is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.

Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/

Saturday, August 8, 2020

મારી કેસ ડાયરી : વિનેશજી-અનીતા

પ્રિય વાંચકમિત્રો,

મારી કેસ ડાયરી શ્રેણીના મુખ્ય પાત્રોનો પરિચય મેળવવા માટે નીચેની લિંક ઉપર ક્લિક કરશો.



********************************************************************************************


“હેલ્લો, ચિંતન, આવતીકાલે સાંજે ૬.૦૦ વાગે ઓફીસ આવી જજે, આપણે ફૂલ ઓફીસ સ્ટાફે એક પ્રસંગમાં જવાનું છે અને ડીનર પણ ત્યાં જ લેવાનું છે.” અજય પટેલે એમના ખાસ મિત્ર ચિંતનને ફોન પર જાણે કે આદેશ કર્યો.

“અરે સાહેબ, હું ક્યાં તમારા ઓફીસ સ્ટાફમાં ગણાઉં?” ચિંતને એની મૂંઝવણ રજુ કરી.

બીજી વાત મુક, બસ તું આવી જજે. એક કામ કર હું જ તને લેવા આવી જઈશ. શાર્પ ૬.૨૦ એ તારા ઘરે નીચે આવી જજે. બાય” આદેશાત્મક સ્વરે એડવોકેટ અજય પટેલે કહ્યું અને ફોન કટ કરી નાખ્યો.

બીજા દિવસે અમદાવાદના ખ્યાતનામ સિવિલ લોયર અજય પટેલ સાંજના ૬.૨૦ વાગે ઘાટલોડિયા વિસ્તારની એક સોસાયટીના મેઈન ગેટ પાસે એમની ફોર્ચ્યુનર કાર લઈને આવી ગયા અને બે-ત્રણ મિનીટમાં જ ચિંતન આવી ગયો અને કારમાં ગોઠવાઈ ગયો અને કાર અમદાવાદના પ્રખ્યાત એસ.જી. હાઇવે પર આવેલ પ્રસંગ પાર્ટી પ્લોટ તરફ રવાના થઇ. ટ્રાફિક વીંધીને લગભગ આશરે ૭.૧૫ વાગે એમણે એમની કાર ફાર્મના પાર્કિંગ પ્લોટમાં પાર્ક કરી અને ફાર્મમાં દાખલ થયા. ફાર્મના મુખ્ય દરવાજે ઓફીસના બાકીના સ્ટાફ મેમ્બર્સ એમની જ રાહ જોઈ રહ્યા હતા. મેઈન ગેટ પર ફ્લેક્ષ બેનર હતું જેમાં હિન્દી ભાષામાં લખેલું હતું, “મિશ્રા પરિવાર આપ સબકા હાર્દિક સ્વાગત કરતા હૈ.” પાર્ટી પ્લોટમાં દાખલ થતાં જ યજમાન શ્રી વિનેશ મિશ્રાજીએ સર્વેનું ભાવભીનું સ્વાગત કર્યું. પ્રસંગ હતો વિનેશ મિશ્રાજીના ભત્રીજાના લગ્નનું રીશેપ્શન. ડીનર લીધા બાદ સર્વે વિદાય થયા અને ચિંતન અને અજય પટેલ એમની કારમાં ગોઠવાઈ ગયા. ચિંતને પૂછ્યું, “સાહેબ, આ કંઈ ખબર ના પડી? મને કેમ તમે આ મિશ્રાજીના પ્રસંગમાં જોડે લીધો?”

“તને એમની વાર્તા કહેવા.” હસીને અજય પટેલે જવાબ આપ્યો.

“થવા દો સાહેબ.” ઉત્સાહિત સ્વરે ચિંતને જણાવ્યું.

“વિનેશ મિશ્રાજી અને એમના પત્નીને તેં ધ્યાનથી જોયા? કંઈ નોંધ્યું?”

“બને વચ્ચે બહુ જ સારું બોન્ડીંગ છે એવું લાગ્યું. બીજું તો આપ જણાવો.”

“વિનેશજીના આ બીજા લગ્ન છે.”

“ના હોય, એવું તો જરાય ના લાગ્યું.”

“એ જ તો તને જણાવવાનું છે.”

“સંભાળ.” અજય પટેલે વાતનો દોર આગળ ચલાવ્યો, “વિનેશજી ઉંમરે મારા કરતાં મોટા, પણ મારા ખાસ મિત્રોમાંના એક. એમની સાથે મારે પારિવારિક સંબંધ. મારી કોલેજ પૂરી પણ નહોતી થઇ ત્યારે વિનેશજીના પ્રથમ લગ્ન થયા હતા અને હું એમાં પણ ગયો હતો. એ ભાભીનું નામ હતું સુનીતા. બંને વચ્ચે બહુ જ સારું બોન્ડીંગ. લગ્નના ૧૨ વર્ષ ક્યાં નીકળી ગયા એની કાંઈ ખબર જ ના પડી. બે બાળકો પણ થયા. વિનેશજીના સાળા આર્મીમાં છે. તું નહિ માને, એ વખતે વિનેશજી મારા માટે એમના સાળા જોડે આર્મી શુઝ મંગાવતા અને મને આપતા અને હું પહેરતો પણ.

સુનીતાભાભી, દિવાળી પહેલાં એમના પિયર ગયા અને ત્યાં જ એમને મેસીવ હાર્ટ એટેક આવ્યો અને એ હસતો રમતો ચહેરો બે નાના બાળકોને અને વિનેશજીને મુકીને અનંતની યાત્રાએ ચાલી નીકળ્યો. એ પછીના વર્ષો વિનેશજી અને એમના બાળકો માટે બહુ જ કપરા વીત્યા. બે બાળકોને સાચવવાના, ઘર અને ધંધો બધું એકલા હાથે કરવાનું. વિનેશજીની તો જાણે દુનિયા જ પૂરી થઇ ગઈ. આ જેના લગ્નના રીશેપ્શનમાં જઈને આવ્યાને એના પપ્પા એટલે વિનેશજીના સગા મોટાભાઈ. મોટાભાઈ તરફથી વિનેશજીને પુરેપૂરો સહારો પણ મોટાભાભીનો સ્વભાવ અલગ જ પ્રકારનો. દિયરના બાળકોને એટલા ના સાચવે. વિનેશજી બીજા લગ્ન કરવા જ નહોતા માંગતા, પણ બાળકોની હાલત એમનાથી પણ સહન થતી ન હતી. એવા સમયે સુનીતાભાભીના પપ્પાએ જ એમને બીજા લગ્ન કરવાનું જણાવ્યું અને પાત્ર પણ શોધી આપ્યું. અનીતાભાભી, એમના પતિનું એક અકસ્માતમાં અવસાન થયું હતું અને એક દીકરી હતી. અનીતાભાભી સાથે લગ્ન કર્યા અને જાણે ફરી વિનેશજીની જીંદગીમાં રોનક આવી. અનીતાભાભીએ સુનીતાભાભીના બંને બાળકોને સાચવી લીધા. સામા પક્ષે વિનેશજીએ પણ અનીતાભાભીના અગાઉના લગ્નથી થયેલ પુત્રીને પોતાની સગી દીકરી ગણીને સાચવી લીધી. શરૂઆતમાં એમની પરિસ્થિતિ આટલી સારી નહિ. ધંધો ખરો પણ મંદો. બીજી પણ પારિવારિક અનેક સમસ્યા. દેરાણી-જેઠાણીના નાના-મોટા ઝઘડા પણ ખરા. પણ આ બધાની વચ્ચે પણ પાંચે જણનો પરિવાર સુખેથી રહેવા લાગ્યો. સુખ હોય ત્યાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિ આવે જ. વિનેશજી પણ ભાડાના મકાનમાંથી પોતાના મકાનમાં ગયા. ધંધામાં પણ સારી પ્રગતિ થઇ. આજે એમની પોતાની દુકાન, પોતાના બે ફ્લેટ અને એક બંગલો છે. એમનો મોટો દિકરો સી.એ. ફાઈનલમાં છે. બીજો દિકરો અને દીકરી કોલેજમાં આવશે.

સ્ત્રી અંગે બહુ થોડાં જ વ્યક્તિઓ નસીબદાર હોય છે, જેમને આજના સમયમાં ઘર સાચવે એવી સ્ત્રી મળી રહે. આજે વિનેશજી જયારે પણ જાહેરમાં પોતાની પ્રગતિનો શ્રેય અનીતાભાભીને આપે ત્યારે અનીતાભાભી જાહેરમાં કહે કે, “આ બધું તો દીદી એટલે કે સુનીતાભાભીના આશીર્વાદ છે. લે ચાલ, તારૂં ઘર આવી ગયું.” અજય પટેલે પોતાની વાત પૂર્ણ કરી.

“સાહેબ, મિશ્રાજીની વાત સાંભળી એવું લાગ્યું કે ભગવાન કરે મને પણ આવી સરળ, સમજુ પત્ની મળે.”
ચિંતને કારમાંથી ઉતરતા જણાવ્યું.

“હું પ્રાર્થના કરીશ. બાય.”

“બાય સર.” 

અને અજય પટેલે એમના નિવાસ્થાન તરફ એમની કાર આગળ વધારી.

આશિષ એ. મહેતા


********************************************************************************************
મારી કેસ ડાયરી શ્રેણીની અન્ય વાર્તાઓ વાંચવા માટે નીચેની લિંક ઉપર ક્લિક કરશો.
********************************************************************************************




Creative Commons License


મારી કેસ ડાયરી : વિનેશજી-અનીતા by Ashish A. Mehta is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.


Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/

Saturday, August 1, 2020

યાદોની રમત

આ વરસાદ તો માત્ર શહેર ભીંજવે છે,
એમની યાદો તો જીવનની લાગણીઓ ભીંજવે છે,

આ વરસાદ તો  થોડી ક્ષણો બાદ અટકી જશે,
પણ એમની યાદ તો લાગણીઓને અડકી જશે,

આ વરસાદ પડવાથી નદી અને તળાવ સમય જતા છલકાય જાય છે,
પણ એમની સહેજ યાદથી આંખ અને લાગણીઓ તુરંત છલકાય જાય છે,

આમ તો વરસાદ ક્યારેક રમત રમી જાય છે,
ને એમની યાદો કાયમ લાગણીઓની રમત રમી જાય છે,

એક(વરસાદ) એકા-એક આવીને ચાલી જાય છે,
ને બીજી(યાદો)  કાયમ સાથે રહી જાય છે,

એ વરસાદ તને પણ ક્યાં ખબર છે,
કે તારી ને આ યાદોની રમતમાં "ગૌરવ" ભીંજાઈ જાય છે.


ગૌરવ શુક્લ


Creative Commons License



Based on a work at http://www.gujjustuff.com/.

Permissions beyond the scope of this license may be available at http://www.gujjustuff.com/.